“BİR KÜLTÜR BİR İNSAN: AHMET HAMDİ TANPINAR VE EDEBİYATIMIZA BAKIŞLAR” ÜZERİNE NOTLAR

“BİR KÜLTÜR BİR İNSAN: AHMET HAMDİ TANPINAR VE EDEBİYATIMIZA BAKIŞLAR[1]” ÜZERİNE NOTLAR     

20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ders notları esas alınarak hazırlanan bu kitabın yazarı Turan Alptekin[2], Tanpınar’ın İstanbul Üniversitesi Türkoloji Bölümü’ndeki asistanı… Genel olarak dört bölümden oluşan kitap, 176 sayfadır. “Giriş” bölümü, Ahmet Hamdi Tanpınar’ı tanıtma ve edebiyatımızdaki yeri ve önemini belirtme amacını taşır. Kitabın esas kısmı “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Edebiyatımıza Bakışlar” ise kendi içinde altı bölümden oluşur: “Türk Edebiyatında Meseleler, Eserler ve Şahsiyetler, Roman ve Meseleleri, Tiyatro ve Meseleleri, Son Dersler ile Tercüme ve Birkaç Not”. Bitiş bölümüyle de kitap sona erer.

Turan Alptekin’in hem ders notları hem Tanpınar’ın konuşmalarından derlediği bu kitap, derin bir bilgi kaynağı olması yönüyle önemlidir şüphesiz. Ama kitabın ilginç yanı, Tanpınar’ın derslerinin öğrenci elinden çıkan notlarla okuyucuya ulaşması. Notlar, okuyucuda o dersi dinliyormuş hissi uyandırır. Dahası, Turan Alptekin, Tanpınar’ın yaşamının son gününe dek yakınındaki biri. Ölümünden önce, onu acilen doktora götüren kişi. Hatta, Tanpınar’ın “oğlum sayılır” dediği bir öğrencisi ve asistanı… Dolayısıyla kitapta ders notlarının yanında Tanpınar’ın yaşamından ve yaptığı çalışmalardan da izler var. Tanpınar’ın “katı çizgileri yumuşatan ve birleştiren, ruhları bir potada eritip şekillendiren konuşmaların sırları”nı içeren bu derslerinde neler yok ki… Namık Kemâl ve edebiyatımızda dönemler problemi, Ziya Paşa ve Tanzimat, edebiyatımızda nesiller meselesi, şiir ve nesir, roman meseleleri, Edebiyat-ı Cedîde ve milli roman, Türkçüler ve romantizm, tiyatro; tür ve terminoloji…[3]

Kitabın çok önemli yanlarından biri de Ahmet Hamdi Tanpınar’ın sanatçı kişiliğini ortaya çıkarmasıdır. Ayrıca derslerin hemen hemen hepsi karşılaştırmalı olarak verilir. Türk Edebiyatının gelişim süreci, batı edebiyatıyla kıyas içinde anlatılır. Notlar, Fransızca ağırlıklıdır. Tanpınar’ın bütün yönleri kitapta bulunabilir: Şair, yazar, münekkit, karşılaştırmalı edebiyatçı, akademisyen… Ünlü yazarın derslerini dinlemiş, edebiyat sohbetlerinde yer almış, ölümüne dek yanında ve yakınında bulunmuş Turan Alptekin’in titiz bir çalışmayla kaleme aldığı bu kitap, kelimelerden bir âlem yaratma peşinde, çevresi ve geçmişi ile konuşan bir eşsiz insanın dünyasına, “şahsî masalı”na, kendi ifadesiyle söylersek, “fikrî hayatın eşiği olan tenkit” aracılığıyla girmek için bulunmaz ve önemli bir eser.[4]

      

---

[1] Turan Alptekin, Bir Kültür Bir İnsan: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Edebiyatımıza Bakışlar, Nakışlar Yayınevi, İstanbul 1975.

[2] Turan Alptekin 1923 yılında doğdu. 1958’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü’nü bitirdi. 1954 yılından başlayarak Tanpınar’ın yanında şiirin ve yazışın gizlerini öğrenmeye çalıştı; konuşmalarını dinledi; eserlerinin ve yazılarının yayımlarında yardımcı olma fırsatını buldu. Çalışmaları arasında, kompozisyon öğretimi ve Türk Edebiyatı üzerine makale ve incelemeleri yanında, Türkoloji alanında çevirileri de bulunmaktadır.

[3] Turan Alptekin, Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kültür, Bir İnsan, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, Ekim 2010.

[4] Turan Alptekin, Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kültür, Bir İnsan, İletişim Yayınları, 3 baskı, İstanbul, Ekim 2010.